Samopsza - uprawa, właściwości i zastosowanie

Samopsza - co to takiego i dla kogo? Sprawdzamy!

Zdrowa żywność zdobywa zwolenników, pozwala urozmaicić codzienne menu. Odkrywa się na nowo prastare składniki, które okazują się bardzo zdrowe i otwierają inspirujący świat nieznanych wcześniej smaków. Za odmiany pradawne uznaje się zboża, które przez ostatnich kilkaset ostatnich lat nie zostały poddane żadnym ulepszeniom i modyfikacjom. Takim gatunkiem jest samopsza. Innymi prastarymi zbożami są: okrisz, pszenica khorasan, czyli kamut, freekeh (zielona pszenica), bulgur samopsza (einkorn) i płaskurka (farro, emmer), proso, jęczmień, owies, sorgo.

Uprawa samopszy

Jest jedną z pierwszych odmian pszenicy, która została udomowiona. Szacuje się, że omawiane zboże uprawia się od 9 tysięcy lat. Obecnie uprawa samopszy jest charakterystyczna dla Kaukazu oraz w niewielkich ilościach we Francji, Włoszech, Indiach i Turcji. W naturze występuje na terenie Iranu, Afganistanu, Azji Mniejszej, na Bałkanach i na Krymie. 

Zainteresowanie starymi gatunkami pszenic wzrosło wraz z rozwojem rynku żywności ekologicznej, określanej często jako „zdrowa żywność”. Zaczęto doceniać walory zdrowotne starych zbóż i włączać je do diety pod różnymi postaciami. W sklepach jest coraz więcej produktów z samopszy, a w sieci pojawiają się ciekawe propozycje kulinarne z wykorzystaniem tego zboża. 

W Polsce powoli zaczyna się uprawiać to zboże, na razie jest to zaledwie około 1000 hektarów, przede wszystkim w woj. warmińsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim. Ziew zimowy powinien być wykonany do połowy września. Normą wysiewu jest 100 ziarniaków (kłoski) na m2, co daje wielkość od 120 - 230 kg na hektar. Należy wysiewać na głębokość od 3 do 6 cm. Im lżejsza gleba, tym siew powinien być głębszy. Jest to konieczne, ponieważ kłoski potrzebują wystarczającej i wilgoci do kiełkowania. 

Zaletą samopszy jest to, że nie wymaga kosztownego nawożenia. Doskonale rozwija się na glebach ubogich w substancje organiczne i wykazuje dużą odporność na grzyby i szkodniki. Argumentem za uprawą prastarych zbóż jest coraz niższa opłacalność tradycyjnej pszenicy. Taka uprawa rozwija się także w Niemczech, a zapotrzebowanie na takie produkty stale rośnie.

Właściwości samopszy

Jest najczystszą odmianą pszenicy. Jej ziarna są o połowę mniejsze niż pszenicy zwyczajnej. Cenioną właściwością samopszy jest to, że jest dobrym źródłem białka, błonnika, żelaza, tiaminy i witamin z grupy B. Zawiera w sobie luteinę i bata-karoten, które pomagają chronić oczy, np.: zapobiega starzeniu się plamki ocznej. Zawiera też błonnik i ma najmniej alergenów. 

Przeczytaj także: Błonnik witalny - jak stosować, by uzyskać najlepsze efekty?

Warto wiedzieć, że w tym zbożu znajduje się mniej glutenu niż w pszenicy zwyczajnej, jednak dla osób z celiakią wciąż jest zakazane. Zboże ma w sobie sporo kwasów fenolowych, co sprawia, że wzrasta moc antyoksydacyjna diety i maleje ryzyko chorób takich jak: miażdżyca, choroby serca i nowotwory. Ziarno samopszy dostarcza nam mnóstwo białka, nawet o 50% więcej niż pszenica zwyczajna. Warto je włączyć do menu. 

Zaleca się gotowanie ziaren tak samo, jak ryżu i podawanie ich do obiadu zamiast ziemniaków lub używanie jako dodatku do deseru z suszonych owoców. Ziarna samopszy można wykorzystywać do konfitur i dżemu. 

Mąka z samopszy

To najczęściej spotykany produkt z tego zboża. Wyroby z tej mąki mają bardzo dużo właściwości odżywczych. Oznacza to, że są zdrowsze niż wyroby z tradycyjnej mąki. Kucharze polecają wyjątkową mąkę z samopszy do wypieku pieczywa, które ma żółtą barwę. Piękny, żółty kolor chleba jest wynikiem sporej zawartości karotenoidów, które mają pozytywny wpływ na wzrok. 

Warto zaznaczyć, że mąka z samopszy zawierają niewielkie ilości glutenu, jednak badania naukowe wskazują na to, że gluten w mące z tego zboża jest o wiele mniej toksyczny, niż w przypadku pszenicy. Jak na razie opinie co do tego, czy osoby nietolerujące glutenu mogą włączyć mąkę do diety, są podzielone. 

Pewne jest za to, że konsumenci, którzy nie mają problemów z glutenem, mogą bez problemu jeść otręby z samopszy na śniadanie, ponieważ dostarczają minerałów, witamin, które niezbędne są do aktywnego funkcjonowania przez cały dzień. Wypieki mają delikatny orzechowy smak.

Przeczytaj także: Jak jeść otręby, by były smaczne i zdrowe?

Chleb 

Zapach domowego chleba jest jednym z najpiękniejszych aromatów kuchennych. Chleb z tego ziarna jest zdrowy i wybornie smakuje, zawiera sporo błonnika, więc zapewnia sytość na długi czas i wspomaga odchudzanie oraz poprawia pracę układu pokarmowego. Jest duże prawdopodobieństwo, że chroni jelita przed nowotworem. Jest to cały czas kwestia badań naukowych. Przepis na chleb z samopszy wymaga użycia następujących składników:

• 500g bio mąki z samopszy 
• 8g suszonych drożdży 
• 2 płaskie łyżeczki soli 
• 1 łyżeczka cukru trzcinowego 
• 380ml ciepłej wody + 5 łyżek do zalania drożdży 
• 1 - 2 garści ulubionych ziaren i nasion - słonecznika, czarnuszki, kminku, nasion chia, pestki dyni 

Przygotowania rozpoczynamy od zalania drożdży 5 łyżkami ciepłej wody i dodania 1 łyżeczki cukru oraz mąki. Mieszamy wszystko, odstawiamy na ok 5 - 10 min. Do przesianej mąki z samopszy dodajemy sól i drożdże oraz dolewamy 380 ml ciepłej wody, wsypujemy wybrane ziarna, mieszamy do uzyskania jednolitej konsystencji, następnie wyrabiamy za pomocą łyżki. Tak przygotowane ciasto przykrywamy ściereczką, odstawiamy w ciepłe miejsce na ok. godzinę. Po upływie tego czasu, wykładamy ciasto do keksówki wyłożonej papierem do pieczenia, ponownie przykrywamy ściereczką. Odstawiamy na 15-sto minutowy odpoczynek. Pieczemy ok. 40 min. w temperaturze 200 stopni. 

Naleśniki 

Naleśniki można w zasadzie zrobić ze wszystkiego i za każdym razem mieć zaskakujące smakiem danie. Dzieci je lubią pod każdą postacią, więc można eksperymentować z rodzajami mąki. Naleśniki na mące samopszy są delikatne, bardzo mięciutkie i pyszne. Nadzienie oczywiście dowolne. Do ich przygotowania potrzebne będą następujące produkty:

• 2 szklanki mąki z samopszy typ 650 2 jajka L 1 i 1/3 szklanki mleka 1 szklanka wody 1/2 łyżeczki soli 1 łyżeczka miodu 1 łyżka oleju kokosowego

Składniki na naleśniki należy zmiksować na gładką masę bez grudek i odstawić przynajmniej na 30 minut. Naleśniki usmażyć na patelni naleśnikowej. 

Kasza z samopszy

Kasza z samopszy to produkt, który warto włączyć do swojego jadłospisu. Zawiera tak cenne dla zdrowia składniki, jak: bardzo dużą ilość błonnika pokarmowego, przez antyoksydanty i pierwiastki takie jak: magnez, cynk, mangan, żelazo i potas. Antyoksydanty są przeciwutleniaczami i chronią nasze komórki przed starzeniem się i rozpadem. Jest udowodnione, że to związki mają kluczowe znaczenie zapobieganiu rozwojowi nowotworów. 

Produkty z samopszy to kopalnia zdrowia. Gdzie kupić produkty z samopszy? Dostępne są głównie w sklepach internetowych lub w sklepach ze zdrową żywnością. Warto ich spróbować, chociażby ze względu na delikatny orzechowy smak i możliwość wykorzystania do gotowania wielu dań. Mąka może być zamiennikiem tradycyjnej mąki pszennej.