Igły sosny - właściwości, zastosowanie, herbatka sosnowa

Natura daje nam wszystko, co najlepsze dla naszego zdrowia. Wystarczy chcieć poznać skarby lasów, łąk i parków. Nawet farmacja i kosmetologia na nowo odkrywają rośliny rosnące w pobliżu i produkują z nich kosmetyki i leki. Najważniejszą zaletą naturalnych kuracji jest to, że ich składników nie musimy kupować – można przecież skorzystać z roślin rosnących obok miejsca naszego zamieszkania. Skarbem leśnym jest niepozorna i bardzo popularna sosna.

Smukła jak sosna

Sosny (Pinus) to zróżnicowany rodzaj botaniczny obejmujący około 90 gatunków drzew występujących od Kręgu Polarnego po Indonezję w Azji. Kilkadziesiąt z nich jest uprawiane w Polsce lub rośnie w naszym kraju w stanie dzikim.

To najczęściej duże drzewa dorastające w naturze do 40 m wysokości. Ich cechą charakterystyczną są wąskie długie igły, dlatego wyróżniamy sosny dwu-, trój- i pięcioigielne. Jest wiecznie zielona, co ma znaczenie, kiedy z innych drzew liście już dawno opadły. Wyjątkowo malownicza jest sylwetka tego drzewa: piękny rudawopomarańczowy pień, cudny zapach, ogromna wola życia, sprawiają, że uznaje się ją za królową polskich lasów. Można ją uprawiać także w ogrodzie, o ile posesja lub ogródek działkowy oddalone są znacznie od drogi. 

Często mówi się, że ktoś jest smukły jak sosna, czyli jest osobą wysoką i szczupłą. Możemy spotkać drzewa o bardzo powyginanym pniu, zdarzają się przypadki drzew o dwóch i więcej pniach, co wygląda bardzo malowniczo. Takim okazom warto zrobić zdjęcie.

Na każdy klimat

Sosny porastają tereny strefy chłodnej i umiarkowanej półkuli północnej. Wśród nich są gatunki, które wytrzymują tęgie mrozy i ostry klimat – np. kosodrzewina. Niektóre odmiany lubią i dobrze tolerują klimat suchy i gorący – np. nadmorska. Część gatunków zaadaptowała się do ekstremalnych warunków klimatycznych, wynikających z wysokości n.p.m. i szerokości geograficznej. Oznacza to, że omawiane drzewo cechuje duży zakres tolerancji na warunki środowiska i temperatury. Rośnie na terenach, gdzie temperatury latem osiągają nawet ponad + 40 st. C (zwykle w górach), jak i na obszarach krótkiego okresu wegetacji i bardzo niskich temperatur, gdzie zimą spadają one nawet do -50 st. C. Z sukcesem introdukowano je w podzwrotnikowych i umiarkowanych strefach półkuli południowej, np. w Australii i Nowej Zelandii, Brazylii, Chile, południowej Afryce. Tak dobrze się tam zaaklimatyzowały, że stały się inwazyjne w stosunku do gatunków rodzimych. Jak widać, różne gatunki są ogromnie popularne ze względu na ładne i dobrej jakości drewno oraz właściwości lecznicze. 

Najczęściej występujące lub uprawiane gatunki sosny w Polsce

W Polsce sosna jest wszechobecna. W zasadzie rośnie w każdym lesie. Najpopularniejszym gatunkiem jest sosna zwyczajna, zwana również pospolitą. Jej żywica stosowana jest w przemyśle farmaceutycznym i wyrobie kosmetyków, a drewno – w budownictwie, stolarce, przy produkcji mebli i w snycerstwie. Sosna zwyczajna ma prosty i wysoki do 45 m pień, a koronę parasolowatą lub stożkowatą.

W przydomowych ogródkach najczęściej rośnie sosna niska, osiągająca do 1,5 m wysokości. Ma pokrój zwarty, krzaczasty lub kulisty. Sosna czarna jest nieco wyższa, dorasta do 50 metrów, a igliwie ma sztywniejsze i ostro zakończone. W warunkach miejskich świetnie adaptuje się limba. Jest to niewielkie drzewo, które początkowo ma stożkowy kształt, z czasem przybiera bardziej jajowaty. Z kolei wejmutka przypomina olbrzymi krzew, gdyż jej wysokość może sięgać nawet 30 metrów. Warto wiedzieć, że iglaki tracą igły. Zmiana następuje średnio co 3-5 lat. Trwałość szpilek odmiany zwyczajnej to 3-6 lat. 

Lek od najdawniejszych lat

Niegdyś wierzono, że sosna symbolizuje długowieczność, zdrowie i siłę. W dawnych wierzeniach ludowych odgrywała niebagatelną rolę. Symbolizowała długowieczność, sprawiedliwość, mistycyzm, odwagę. Wierzono, że przywraca siły witalne i wzmacnia nieśmiertelną duszę zmarłego. Ciekawym obrzędem było wrzucanie pojedynczej gałązki sosny do grobu. Omawiane drzewo było czczone przez Słowian, starożytnych Greków i Rzymian, odegrała też istotną rolę w kulturze Chin i Japonii. Jej korzystne działanie na ludzki organizm dostrzegli nasi przodkowie.

Na Syberii herbatą z sosnowych igieł leczono infekcje nosa i zatok oraz stosowano ją na wzmocnienie organizmu. Z kolei Indianie w Ameryce Północnej wypijali napar, aby zapobiegać szkorbutowi. Herbatka z igieł sosny to prosty i naturalny sposób na infekcje i wzmocnienie odporności. Wszystko dzięki witaminie C i olejkom eterycznym, w które w dużej ilości zawiera sosna.

W Polsce jest sporo lasów, więc zdobycie szpilek jest proste. Właściwości herbaty doceni każdy, kto zmagał się z długotrwałym przeziębieniem i stresem. Dorośli mogą wypić cztery filiżanki tego napoju dziennie.

Sosna na zdrowie

Zastosowanie lecznicze sosny nikogo nie dziwi. Każdy z nas widział nie jeden lek w aptece zawierający ten składnik. Nasze babcie stosowały ją, walcząc z typowym przeziębieniem czy kaszlem. Na szczęście wracamy do metod naturalnych, które są bezpieczne dla zdrowia, smaczne, pachnące, a co najważniejsze skuteczne. Igły sosnowe są darmowe, wystarczy przejść się na spacer do lasu.

Warto wiedzieć, że igły zawierają sole mineralne, garbniki i flawonoidy. Składnik ten jest bardzo silnym antyoksydantem, co oznacza, że skutecznie zwalcza wolne rodniki, które przyczynią się do szybszego starzenia się komórek i powstawania zmarszczek. Inaczej mówiąc – regularne picie naparów z sosny spowalnia starzenie się skóry. Jest to ważne dla kobiet, które nie chcą, aby na ich twarzy zbyt szybko robiły się zmarszczki. Co więcej – 50 g igliwia pokrywa 100 proc. dziennego zapotrzebowania na witaminę C.

Dzięki dużej zawartości wyżej wymienionych składników, produkty z sosny sprawdzają się w leczeniu: 

• infekcji górnych dróg oddechowych
• przeziębienia
• stanów zapalnych zatok
• zapalenia oskrzeli
• zatrzymanie wydalania moczu
• zaburzenie krążenia krwi
• kataru
• łuszczycy skóry głowy

Produkty te mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, wykrztuśne, rozkurczowe. Herbaty powinny spróbować osoby cierpiące na chroniczne przemęczenie - dodaje energii, a nawet zapobiega zmęczeniu. Szpilki zawierają również lepiącą się maź, czyli żywicę, i kilka rodzajów kwasów. Są ponadto źródłem minerałów, fitoestrogenów i bioflawonoidów. 

Działanie olejków eterycznych sosny

Olejki eteryczne w niej zawarte pomogą pozbyć się kataru, walczą z chorobami oczu, koją nerwy, dezynfekują. Oprócz tego są pomocne przy alergii, miażdżycy, nadwadze czy otyłości. 

Kiedy zbierać igły sosny?

Aby kuracja częściami tego drzewa była skuteczna, trzeba wiedzieć, kiedy zbierać igły sosny. Znawcy naturalnej medycyny doradzają, aby zrywać je pod koniec kwietnia, gdy są młode i miękkie. Świeże szpilki można zalać oliwą, a następnie odstawić na kilka tygodni w ciemne miejsce. Po tym czasie uzyskamy pyszną, aromatyczną oliwę sosnową idealną do pieczywa, makaronów, warzyw.

Wyśmienity smak ma sosnowe pesto oraz cukier do przeróżnych deserów, np.: do budyniu, jogurtu, kremów, bitej śmietany, ciast i tortów.

Sosnowe igiełki można zbierać i przerabiać przez cały rok. Najlepsze w smaku, najzdrowsze i najbardziej aromatyczne są wiosną i latem. Po zerwaniu przechowuje się je w przewiewnym (np. lnianym) woreczku. Należy je szybko przerobić, bo lubią wysychać, a wtedy charakterystyczny żywiczny zapach nie jest już tak wyczuwalny. Jadalne są nie tylko igły. Można jeść młode pędy sosny. 

Herbatka na dobry nastrój

Czasami mamy już dość stresu. Chcemy po prostu odpocząć. W takiej chwili dobrze jest wybrać się na spacer do lasu i nazbierać sosnowych igieł. Należy wybierać wyłącznie drzewa, które rosną z dala od dróg i aglomeracji miejskich. Zdecydowanie lepiej będzie zebrać kilka szpilek w lesie niż z drzewa rosnącego na miejskim skwerze. A po powrocie można zaparzyć herbatę. Sam zapach igliwia znakomicie wpływa na nasz nastrój. Koi zmysły, oczyszcza umysł, wzmacnia koncentrację. Znużenie mija, czujemy odprężenie i relaks. W końcu odczujemy przypływ energii witalnej. 

Przygotowanie herbatki z igieł sosny

Samo zaparzanie jest banalnie proste, choć trzeba się wykazać cierpliwością w oczekiwaniu na efekt. Dwie łyżki igieł zalewamy 200 ml gorącej wody i odstawiamy do zaparzenia pod przykryciem na 30 minut. Następnie odcedzamy i w razie potrzeby dosładzamy miodem. Wodę można zamienić na mleko.

Można wykorzystać igły suszone lub świeże. Herbata ze świeżych igieł ma nieco inny smak niż napój przygotowany z suszonych. Można wypróbować obie wersje i później zdecydować, którą z nich wolimy.

Możemy użyć także gałęzi z igłami. Wtedy świeżo zerwaną witkę należy zanurzyć we wrzątku tak, by rozpuścił się woskowy nalot. Następnie siekamy igiełki i ponownie zalewamy wrzątkiem. Zagotowujemy. Po 10 minutach całość należy odcedzić i dodać do niego drobno posiekaną skórkę cytryny oraz miód do smaku.

Wszystkie składniki napoju pomagają w leczeniu przeziębień, uodparniają i pomagają walczyć ze stresem. Naukowcy coraz częściej mówią, że jedną z właściwości herbaty z igieł sosny może być zapobieganie nowotworom i walka z chorobami oczu.

Wywar z igieł sosny na wątrobę

Dwie łyżki igieł należy rozdrobnić i zalać wodą, najlepiej w ilości dwóch szklanek. Całość doprowadzamy do wrzenia i gotujemy na małym ogniu przez 10 minut. Odstawiamy na godzinę, odcedzamy i pijemy po pół szklanki dwa, trzy razy dziennie. Wywar z igieł sosny na wątrobę jest znacznie lepszy niż tabletki przeciwbólowe.

Herbata z igieł sosny, lukrecji i rozmarynu 

Witamina C jest jedną z najbardziej potrzebnych witamin. Trudno ją dostarczyć do organizmu, bo ulatnia się podczas gotowania. Tabletki nie są rozwiązaniem, bo ten cenny składnik nie wchłania się z nich całkowicie. Dlatego ważne jest naturalne dostarczanie witaminy w produktach spożywczych.

Aby dostarczyć witaminę C z igieł sosny do organizmu, można przygotować przepyszną herbatkę z sosny, lukrecji i rozmarynu.

1. Igły sosny i rozmaryn wkładamy do sitka i płuczemy chłodną wodą.
2. Następnie wkładamy je do garnka i zalewamy 1,5 L wody. Dorzucamy dwa x 5 cm korzenia lukrecji.
3. Przykrywamy i doprowadzamy napar do wrzenia. Gdy woda zacznie się gotować, zmniejszamy gaz i na bardzo małym ogniu gotujemy przez kolejne 20 minut. 

Domowe SPA z wykorzystaniem igieł sosny

Sami możemy również przygotować sosnową kąpiel, takie domowe SPA, które znakomicie sprawdza się przy grzybicy, łuszczycy, bólach mięśni i stawów, oraz chorobach górnych dróg oddechowych.

Ekstrakt do kąpieli przygotowuje się z kilku zielonych gałązek. Należy je rozdrobnić i zalać 2 litrami wody. Miksturę doprowadzamy do wrzenia i gotujemy przez ok. 10 minut. Sosnowy płyn do kąpieli domowej produkcji dolewamy do wody w wannie i rozkoszujemy się kąpielą przez około 15-20 minut. To fantastyczne odprężenie i ukojenie dla nerwów.

Inne zastosowania igieł sosny w kuchni

Błędne jest przekonanie, że igły można stosować wyłączenia do przygotowania napojów. Mają o wiele większe wykorzystanie kulinarne - można z nich zrobić przepyszne pesto albo oliwę. Aromatyczna oliwa o delikatnym leśnym zapachu świetnie współgra z delikatnymi serami, wiosennym twarożkiem z nowalijkami, grillowaną cukinią i innymi warzywami. Dodajemy im cudownego leśnego smaku i zapachu. Oliwa sosnowa znakomicie komponuje się też z białym pieczywem. Ze świeżych igieł sosny można zrobić również cukier puder do deserów, który przypomina wyglądem watę cukrową. Niezła jest też sól sosnowa, którą można posypać jajka na miękko, dodawać ją do wszelakich zup, sosów, a nawet delikatnego mięsa (np. pieczonego indyka).

Syrop sosnowy

Z pędów sosny robi się niezastąpiony na ból gardła syrop (zasypując je cukrem), który działa wykrztuśnie, ale też przeciwbakteryjnie i rozkurczowo. A przy tym smakuje tak dobrze, że bez marudzenia piją go nawet dzieci. 

Z suszonych pączków przygotowuje się napar. Trzeba przełożyć je do naczynia o pojemności 250 ml, np.: kubka lub szklanki i zalać gorącą wodą, a po zaparzeniu dawkować po dwie, trzy łyżki dziennie.

Z igieł sosnowych wytwarza się wywar, który działa przeciwzapalnie, dodaje energii i przeciwdziała zmęczeniu. Jego pozytywne działanie odczujemy po południu, kiedy jesteśmy wyczerpani po pracy lub szkole. Wystarczy zalać garść świeżych igieł wrzątkiem (ok. 500 ml), a gotować przez 10 minut. Po wystudzeniu można pić po 100 ml dwa razy dziennie.

Przepisy z igłami sosny

Pesto sosnowe

Tradycyjne pesto powstaje z bazylii. Istotą kuchni jest eksperymentowanie, więc zamiast bazylii można dodać igiełki sosny. Warto dodać też 2-3 szparagi. Sosnę rozdrabnia się w moździerzu, ponieważ całe szpilki trudno jest zmkisować. Pesto znakomicie pasuje do makaronów, naleśników, racuchów, pieczonych ziemniaczków i innych potraw. Do jego przygotowania potrzebne są następujące składniki:

• 2-3 szparagi 
• kilka igieł (w zależności od upodobań, najlepiej zacząć od dwóch) 
• 2 łyżki pestek słonecznika 
• 3 łyżki oliwy extra virgin 
• 1 łyżka parmezanu 
• sól i pieprz do smaku 

1. Słonecznik podprażmy na suchej patelni i na bardzo małym ogniu.
2. Ze szparagów usuwamy zdrewniałe końcówki i gotujemy je w lekko słodkiej wodzie 5 minut. Wodę delikatnie solimy. Warto też dodać pół łyżeczki cukru, wtedy będą bardziej chrupiące i jędrne.
3. Do blendera wrzucamy ugotowane szparagi i podprażony słonecznik oraz parmezan, dodajemy oliwę.
4. Igły najpierw rozbijamy w moździerzu, a następnie dodajemy do reszty składników. Wszystko miksujemy. 

Pesto podajemy z kanapkami, serami lub pysznym makaronem. Jeśli pesto ma stanowić składnik dania z makaronem, to można dodać odrobinę parmezanu i płynne żółtko.

Oliwa sosnowa z warzywami i żółtkiem

Oliwę pełną leśnego zapachu, można zrobić na dwa sposoby. Sposób pierwszy wymaga dłuższego okresu oczekiwania.

1. Trzeba zalać świeże igiełki oliwą i odstawić w ciemne miejsce na trzy tygodnie.
2. Co jakiś czas mieszamy i znów odstawiamy, aż przyjdzie właściwy czas.

Taka oliwa jest jasnozielona, delikatna w smaku, z wyczuwalnym zapachem i aromatem sosny.

Drugi sposób pozwala szybciej cieszyć się przyjemnością.

1. Należy zmiksować igły z oliwą. Płyn na mocny zielony kolor i żywiczy posmak.
2. Miksturę odstawia się na 2-3 dni i od czasu do czasu miesza.
3. Gdy będzie gotowa lepiej zlać płyn z góry, by dłużej utrzymywała świeżość.

W obu przypadkach na 1 l oliwy dajemy garść igiełek. Przy drugim podejściu recepturę można modyfikować w zależności od upodobań smakowych.

Przepis na warzywa i żółtko z oliwą sosnową

Jeżeli mamy ochotę na lekki letni obiad z dużą ilością warzyw i letnim aromatem, to warto wypróbować warzywa z oliwą sosnową i żółtkiem. Do przygotowania dania potrzebujemy:

Składniki: 

• 1 kalarepę
• ¼ cukinii 
• ½ papryki czerwonej 
• ½ papryki białej 
• ½ cebuli 
• 1 ząbek czosnku 
• 1 jajko 
• 1 łyżeczka masła 
• 1 łyżka ziarenek słonecznika 
• oliwa sosnowa 
• sól, pieprz, cukier do smaku 
• świeże zioła np. koperek i tymianek 

1. Przygotowanie zdrowego, letniego obiadu rozpoczynamy od pokrojenia w kostkę papryki w różnych kolorach oraz cebuli i czosnku.
2. Dodajemy łyżkę oliwy sosnowej, świeże zioła, sól, pieprz oraz cukier (dzięki niemu cebula puści sok, a paprykowa salsa będzie bardziej soczysta).
3. Kalarepkę kroimy w plastry i układamy na talerzu.
4. Cukinię również kroimy w cienkie paski, podsmażamy na odrobinie masła i oprószamy.
5. Cukinię kroimy w cienkie plasterki, podsmażamy, solimy i posypujemy pieprzem, a następnie dodajemy do warzywnego talerza.
6. Całość dekorujemy salsą z papryki, pestkami słonecznika oraz pokruszonym żółtkiem z jaja ugotowanego na półmiękko (możesz go delikatnie posolić).
7. Polewamy oliwą sosnową i podajemy ze świeżą bagietką.

Cukier sosnowy do deserów i kawy

Przed przygotowaniem cukru sosnowego trzeba wiedzieć, że w smaku i wyglądzie przypomina on zieloną watę cukrową. Cukier miksuje się z sosną w młynku do kawy. Po tej czynności młynek nie nadaje się do mielenia kawy, ponieważ igiełki są oleiste i lubią oblepiać ścianki młynka. Nawet po długotrwałym czyszczeniu mocny aromat zostaje i jest wyczuwalny w innych mielonych produktach. Do mielenia kawy trzeba kupić drugi młynek. 

Cukier sosnowy świetnie pasuje do przeróżnych deserów np. owoców otulonych serkiem mascarpone, gofrów z bitą śmietaną, lodów, naleśników, a nawet cappuccino z pianką.

Do przygotowania cukru pachnącego lasem potrzebujemy:

• 1 łyżeczka cukru kryształu (lub więcej) 
• 15 igiełek sosny (lub więcej) 

1. W młynku do kawy mielimy cukier i igiełki, ale trzeba wyczuć moment, kiedy przestać. Po pierwsze dużo zależy od samych igiełek. Do tego zadania nie nadają się świeże i młode igły. Dużo lepsze są te dojrzałe, mniej soczyste, zbierane latem.
2. Należy je miksować kilkanaście sekund. Muszą przypominać zieloną chmurkę. Igły miksowane za długo przypominają oleisty i zbity karmelek, którym nie da się udekorować i posypać niczego, dlatego należy produkt sprawdzić w trakcie. 

Stosowanie naparów i olejków sosnowych nie jest polecane wszystkim. Wystrzegać się ich powinny osoby, które mają alergię na sosny oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią. Nie podaje się herbatki sosnowej dzieciom poniżej 7. roku życia bez konsultacji z lekarzem.

Według badań instytutu Bioforsk w Norwegii sosny najlepiej pochłaniają szkodliwe dla zdrowia pyły zawieszone odpowiadające za złą jakość powietrza. Sosna dobrze radzi sobie z miejskimi zanieczyszczeniami. Zawsze polecany jest spacer po sosnowym lesie.