Musztarda – rodzaje i smaki, wartości odżywcze, domowe przepisy

Francuska, sarepska, dijon... choć wariantów musztardy mamy dziś na rynku coraz więcej – ten pikantny dodatek do dań nigdy nie wychodzi z użytku. Ogromna liczba fanów na całym świecie mówi sama za siebie! Chętnie doprawiamy nią dania mięsne, przekąski czy nawet sałatki. Nie każdy jednak wie o tym, że jedna drugiej nierówna, a każdy jej rodzaj charakteryzuje się zupełnie inną kompozycją smakową. Dzięki temu zyskujemy ogromną różnorodność, więc każdy z pewnością znajdzie coś dla siebie. Podamy dziś również ciekawostki o musztardzie i kilka przepisów na zdrowy, domowy sos. Zapraszamy!

Czym jest, skąd pochodzi i jak powstaje musztarda?

Najkrócej mówiąc, musztarda jest sosem pełniącym również rolę samodzielnej przyprawy. Występuje w formie gęstego lub lekko płynnego kremu, choć jej tradycyjna wersja miała formę sproszkowaną. Znana była już w starożytności - wykorzystywano ją wówczas w roli... lekarstwa. Do dziś uznaje się jej walor leczniczy, w szczególności w kwestii wpływu na obniżenie stężenia glukozy we krwi oraz na wzmocnienie układu odpornościowego organizmu. Starożytni Rzymianie łączyli moszcz winogronowy ze sproszkowaną gorczycą, dzięki czemu uzyskiwali taką konsystencję, jaką posiada znana nam współcześnie wersja.

Z czego jest musztarda? Składnikiem, który w niej przeważa, są nasiona gorczycy – roślin oleistych z rodziny kapustowatych, pochodzących głównie z terenów azjatyckich oraz krajów śródziemnomorskich. Sama roślina wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych. Gatunki jasne mają działanie pobudzające trawienie, a przy tym chronią błonę śluzową żołądka. Łagodzą zaparcia, a także zwiększają produkcję moczu. Ciemne odmiany - szczególnie gorczyca czarna – stosuje się głównie zewnętrznie, w formie okładów, które znakomicie łagodzą m.in. bóle stawów.

Jak smakują poszczególne rodzaje musztard?

Wybierając musztardę, każdy z nas kieruje się przede wszystkim smakiem. Nic w tym dziwnego, ponieważ ile osób, tyle preferencji! Podczas gdy część konsumentów zdecydowanie skłania się ku smakom łagodnym i kremowym, część wybiera zdecydowanie ostrzejsze nuty. Wiele zależy również od tego, w jakim celu kupujemy produkt. Do niektórych potraw lepiej sprawdzi się wersja o ostrym smaku, inne zaś znakomicie współgrają z sosem w wersji delikatnej, która wydobędzie smak całego dania, stanowiąc przy tym znakomite, nietuzinkowe tło.

Musztardę wytwarza się z gorczycy białej, żółtej, brązowej lub czarnej, dlatego poszczególne gatunki mogą różnić się pomiędzy sobą kolorem lub odcieniem. Ze względu na różny skład oraz proporcje, sosy mogą cechować się również różną konsystencją. W zależności od doboru składników, każda musztarda ma inny smak.

Jakie składniki może zawierać? W najprostszej wersji, do ziaren gorczycy dodaje się po prostu wodę. Można ją jednak zastąpić innymi płynami, np. octem, octem winnym, winem, a nawet sokiem winogronowym. Do sosu dodaje się również takie przyprawy, jak pieprz, estragon czy też kolendra. 

Najpopularniejsze rodzaje musztardy i ich kompozycje smakowe

Jak już wspomnieliśmy, poszczególne rodzaje cechuje inna kompozycja smakowa. Jeśli nie kupujemy tego produktu na co dzień lub jesteśmy przyzwyczajeni do jednego tylko gatunku, mamy prawo nie wiedzieć, jak smakują pozostałe. Oto krótkie przypomnienie, które może stanowić świetną ściągawkę przed wizytą w sklepie spożywczym:

• Sarepska - z gorczycy sarepskiej, ostra w smaku, intensywna, cechuje ją gładka i kremowa konsystencja;
• Rosyjska - bardzo ostra, zawiera część nieco grubiej zmielonych ziaren brązowej gorczycy, przez co nie jest jednolita;
• Stołowa - popularna w Polsce, jednolita w strukturze, jasna, występuje w dwóch wersjach smakowych: łagodna lub pikantna;
• Francuska - składa się z niezmielonych nasion gorczycy jasnej i ciemnej, charakteryzuje ją smak pośredni między ostrym i łagodnym;
• Dijon - zawiera w swoim składzie wino lub sok z winogron, dzięki czemu smak gorczycy jest przełamany szlachetną nutą;
• Delikatesowa - jedna z najłagodniejszych rodzajów musztard;
• Kremska - jednym z jej składników jest ocet winny z Kremstal (stąd nazwa), cechuje się bardzo delikatnym, nieco słodkawym smakiem.

Wartości odżywcze musztardy i właściwości prozdrowotne

Poznaliśmy już walory smakowe, a także właściwości lecznicze musztardy. Teraz przyjrzyjmy się wartościom odżywczym. Czy od musztardy można przytyć? A może nie musimy wcale przejmować się tym, jak dużą ilość pikantnego (lub łagodnego, słonego) sosu ląduje na naszym talerzu czy kanapce? Jakie dobroci skrywa w sobie ten wielosmakowy produkt?

Główny składnik - nasiona gorczycy - zawierają:

• selen,
• mangan,
• magnez,
• żelazo,
• fosfor,
• wapń,
• cynk.

Musztarda zawiera dużo białka i niewiele sodu. Jest też źródłem kwasów tłuszczowych omega-3. Cechuje ją przy tym niewielka wartość kaloryczna, dlatego możemy spożywać jej nawet duże ilości dziennie. Ze względu na wysoką zawartość błonnika, działa dobroczynnie na nasz układ trawienny, a także wspomaga odchudzanie. 

Zawartość takich minerałów, jak magnez, a także tryptofan sprawia, że musztarda wpływa pozytywnie na nasze samopoczucie oraz nastrój. Regularne spożywanie może nam zatem pomóc przetrwać jesienne, szare i pozbawione słońca dni.

Musztarda – czy tylko do jedzenia?

Omawiając właściwości musztardy, warto wspomnieć również o tym, że ten niezwykły ciemnożółty sos wpływa na nasz organizm nie tylko od środka – możemy go bowiem stosować również zewnętrznie. Wmasowywanie maseczki z musztardy w skórę pomoże nam w walce z takimi chorobami jak łuszczyca. Okłady musztardowe pomogą znakomicie na świąd i wysypkę powstałą w wyniku silnej reakcji alergicznej. Musztarda stosowana zewnętrznie jako okład przyczyni się również do zmniejszania i łagodzenia obrzęków. Wspomaga także proces gojenia i regeneracji tkanek. Należy jednak uważać na to, aby nie nakładać musztardy bezpośrednio na uszkodzony naskórek oraz otwarte rany - ból może być nie do wytrzymania.

Musztardę zastosować można również w charakterze... kosmetyku! Działa przeciwtrądzikowo na skórę, na włosy zaś wygładzająco. Zaleca się jednak zachowanie wysokiej ostrożności w jej stosowaniu bezpośrednio na skórę (szczególnie delikatną skórę twarzy) - na początek warto zastosować w tym celu wywar lub olej z nasion gorczycy w bardzo niewielkich ilościach i najlepiej punktowo, aby sprawdzić, jak nasza skóra reaguje na ten składnik i czy zauważamy pozytywny wpływ.

Musztarda w kuchni – do czego?

Kulinarne zastosowanie musztardy nie powinno stanowić dla nas żadnego zaskoczenia ani problemu – od wieków bowiem używa się jej bardzo powszechnie. Stosujemy musztardę dijon i inne w szczególności jako dodatek do potraw mięsnych – np. smażonej lub pieczonej kiełbasy, kotletów, wędlin czy pieczeni. Jest popularnym sosem do hot-dogów. Dodaje się ją również do niektórych zup a także do sałatek. Sprawdzi się równie świetnie jako składnik past kanapkowych.

Niezwykle ciekawe połączenie smakowe stanowi sos z musztardy i miodu – nadaje się on znakomicie do potraw mięsnych z grilla, do pieczeni, steków, kurczaka, a także do sałaty. Najprostszym przepisem na taki sos jest po prostu połączenie jasnej musztardy z preferowaną ilością miodu. Możemy próbować rozmaitych składników, aby osiągać różne wersje smakowe i wypracować sobie taki sos, który stanie się istnym przebojem każdej imprezy. 

Ranking musztard – która najlepsza, najzdrowsza, najchętniej kupowana?

Ilu konsumentów, tyle gustów i preferencji, dlatego nie da się jednoznacznie wskazać najsmaczniejszej musztardy. Często pierwszym wyborem bywa po prostu ta, która jest najłatwiej dostępna. Choć asortyment polskich sklepów spożywczych, marketów oraz super- i hipermarketów na przestrzeni ostatnich lat zauważalnie się poprawił – nadal najpowszechniej występującym gatunkiem jest klasyczna musztarda stołowa. Prawdopodobnie z tego powodu jest ona najchętniej kupowana. Coraz częściej na sklepowych półkach gości również musztarda z gorczycą w postaci całych ziaren, które nie były mielone – czyli musztarda francuska, co jeszcze kilkanaście lat temu było niezwykle rzadkim zjawiskiem. Taka różnorodność niezmiernie cieszy i budzi nadzieje, że być może coraz więcej polskich konsumentów przekona się również do innych rodzajów musztardy, a producenci odpowiedzą na te gusta.

Mówiąc o poszczególnych gatunkach, warto wspomnieć o najostrzejszej musztardzie w naszym kraju. Tutaj wszystkie ślady prowadzą nas do musztardy rosyjskiej. Na drugim miejscu plasuje się sarepska. Istnieje również wariant będący połączeniem z chrzanem – czyli musztarda chrzanowa. Zamyka ona podium trzech najostrzejszych odmian.

Która musztarda jest najzdrowsza? Tutaj warto wziąć pod lupę skład widniejący na etykiecie produktu, po który sięgamy. Na co zwrócić uwagę?

• sól - im mniej soli w produkcji musztardy, tym lepiej - pamiętajmy o tym, że już same nasiona gorczycy zawierają sód;
• cukier - tutaj ponownie: im mniej, tym lepiej - warto jednak wspomnieć o tym, że jego zawartość może być również efektem dodatku soku winogronowego;
• ocet - jeśli musztarda ma być korzystna dla zdrowia, warto wybrać tę zawierającą wino;
• nasiona gorczycy - im więcej, tym lepiej - gorczyca to esencja produktu;
• konserwanty, barwniki, sztuczne polepszacze smaku - tego należy bezwzględnie unikać.

Jedno jest pewne. Choć dostępność wielu rodzajów musztard w sklepach jest naprawdę niezła – warto pomyśleć o tym, aby... zrobić ją samemu! Tylko w ten sposób będziemy mieć całkowitą jasność, jakie składniki się w niej znajdują.

Jak zrobić domową musztardę z gorczycy? Przepis

Jeśli chcemy produkować domową musztardę, warto pamiętać o porządnym blenderze. Następnie... idziemy na zakupy! Co nam będzie potrzebne?

Oczywiście: gorczyca. Warto skorzystać z oferty sklepu z produktami ekologicznymi i upewnić się, że ziarna posiadają odpowiednie certyfikaty. Kupujemy gorczycę jasną (żółtą lub białą) oraz ciemną (brązową lub czarną). Kolejnym składnikiem będzie ocet z białego wina – można go również kupić w sklepach ze zdrową żywnością. 

Zabieramy się do dzieła! 

1. Do miseczki wsypujemy 4-5 łyżeczek jasnej gorczycy i dokładnie taką samą ilość ciemnej.
2. Zalewamy 6 łyżkami octu oraz 2-3 łyżkami wody.
3. Przykrywamy szczelnie naczynie (np. folią) i umieszczamy w lodówce na noc.
4. Nasiona gorczycy powinny wchłonąć płyn i napęcznieć. Gdy już tak się stanie – przekładamy zawartość miseczki do blendera, dodajemy 2-3 szczypty soli i szczyptę ksylitolu lub erytrolu do smaku.
5. Miksujemy do momentu uzyskania takiej konsystencji, jaka nam najbardziej odpowiada.

Musztarda – składniki

• Gorczyca jasna i ciemna
• Ocet z białego wina
• Woda
• Sól, ksylitol lub erytrol

Proporcje poszczególnych składników możemy zmieniać – warto samodzielnie wyczuć, jakie będą dla nas najbardziej odpowiednie. Możemy użyć więcej jasnej gorczycy – uzyskamy wówczas wersję delikatesową. Jak zrobić musztardę sarepską? Postawmy na większe ilości gorczycy ciemnej. Zapamiętajmy jedną ważną zasadę – im ciemniejszy kolor nasion gorczycy, tym jest ona ostrzejsza. W ten sposób dostosujemy smak do naszych indywidualnych preferencji. Jeśli chcemy jeszcze bardziej poeksperymentować z kompozycjami smakowymi, możemy dodawać rozmaite przyprawy, np. wędzoną paprykę. Ciekawymi połączeniami mogą być także miód, chrzan, czy nawet przyprawy korzenne.

Podsumowanie, czyli dlaczego warto jeść musztardę

Uniwersalna, niskokaloryczna, a przy tym bardzo zdrowa – oto największe zalety dobrej musztardy. Jej właściwości zdrowotne cieszyły się ogromnym uznaniem już w czasach starożytnych. Można ją stosować zarówno wewnętrznie, jak też zewnętrznie, w charakterze przynoszących szybką ulgę okładów. Gorczyca działa również upiększająco, a także wspomaga procesy regeneracji i gojenia skóry. Przyjmowana wewnętrznie reguluje poziom cukru i ciśnienie krwi, chroni układ pokarmowy, wspomaga procesy trawienne oraz działa moczopędnie. 

Musztarda jest nie tylko ogromnie zdrowym dodatkiem do dań - cechuje ją również fantastyczny charakterystyczny smak, który zaskarbił sobie sympatię milionów ludzi na całym świecie. Ogromna różnorodność oraz coraz lepsza dostępność poszczególnych rodzajów musztardy sprawia, że każdy znajdzie coś dla siebie. Ostrzejsza, łagodniejsza, kremowa, czy z całymi ziarnami gorczycy – wszystko wedle gustu i uznania. 

Warto pamiętać, że aby miała szansę rozpostrzeć przed nami pełen wachlarz swoich wartości odżywczych i właściwości prozdrowotnych, warto wybrać tę o najlepszym składzie... lub przygotować ją samodzielnie w zaciszu własnej kuchni. Aby ją przygotować, wystarczy tylko blender i wysokiej jakości składniki, które można bez problemu zakupić w każdym sklepie ze zdrową żywnością. Docelowo warto poeksperymentować z proporcjami oraz dodatkami specjalnymi, które urozmaicą smak uzyskanej w ten sposób swojskiej musztardy. W końcu chodzi przecież o to, aby ten wyjątkowy, ciemnożółty sos zachwycał nie tylko swymi wartościami, ale przede wszystkim zaczarował nasze podniebienia. Smacznego!