Naturalne probiotyki – czym są? Bakterie w produktach fermentowanych i nie tylko

Probiotyki to szczepy bakterii niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, znajdujące się m.in. w naszych jelitach. Dlaczego warto je suplementować i jak poprawnie to robić? Jakich korzyści dostarczają nam naturalne probiotyki? Oto krótki przewodnik, w którym dowiesz się wszystkiego, co należy o nich wiedzieć. 

Bakterie probiotyczne  

Probiotyki to żywe mikroorganizmy – bakterie bądź drożdże, które znajdziemy w części produktów spożywczych, takich jak artykuły mleczne i kiszone. Należą do nich: 

• Lactobacillus, 
• Bifidobacterium 
• oraz drożdżaki Saccharomyces boulardii. 

Aby szczep bakterii mógł zostać uznany za probiotyczny, musi spełniać następujące warunki: pochodzić z naturalnej, zdrowej mikroflory jelita grubego, być odporny na działanie soku żołądkowego i żółci, a jego przynależność rodzajowa i gatunkowa musi być potwierdzona przez badania molekularne. 

Oprócz przewodu pokarmowego dobre bakterie probiotyczne występują także w pochwie, gdzie wchodzą w skład naturalnej bariery ochronnej dróg rodnych kobiety. 

Probiotyki a prebiotyki – jaka jest różnica? 

Poszukując informacji na temat naturalnych probiotyków, możesz natknąć się na podobny termin – prebiotyki. Czym one są? 

Prebiotyki są to związki definiowane jako niestrawione resztki żywności. Ich rolą jest pobudzanie wzrostu i aktywności bakterii pożądanych w jelicie grubym, stanowią one więc pożywkę dla probiotyków. Obecność prebiotyków przyczynia się bezpośrednio do poprawy zdrowia i kondycji całego organizmu, dlatego substancje prebiotyczne są często dodawane do żywności. Dodaje się m.in. inulinę, fruktooligosacharydy czy laktulozę. 

Prebiotyki nie są trawione przez enzymy ludzkiego organizmu, dlatego trafiają jako niestrawione resztki do jelita grubego i tam mogą stanowić pożywkę dla bakterii probiotycznych. 

Probiotyczne jedzenie – kapusta kiszona, ogórki, zakwas

Wbrew pozorom, w naszej codziennej diecie znajdziemy kilkanaście produktów bogatych w probiotyki. Dieta o dużej ich zawartości wcale nie musi być droga czy skomplikowana. Do naturalnych probiotyków należą przede wszystkim wszelkie produkty poddane procesom fermentacji, czyli tzw. kiszonki – kapusta kiszona, kiszone ogórki, kombucha, zakwas z buraków, kwas chlebowy czy kimchi (rodzaj koreańskiej kapusty poddanej fermentacji).

Prócz przetworów naturalne probiotyki to również produkty mleczne: 

• jogurty naturalne,
• maślanki,
• kefiry, 
• kwaśne mleko,
• wzbogacone jogurty roślinne. 

Wszystkie wyżej wymienione produkty są bogate w żywe kultury probiotycznych bakterii, które wzmocnią zdrowie naszych jelit oraz poprawiają odporność organizmu.

Działanie probiotyków naturalnych

Główne działanie bakterii probiotycznych opiera się na tworzeniu bariery ochronnej w jelitach, zapobiegając kolonizacji przez obcą, potencjalnie chorobotwórczą kulturę bakterii. Probiotyki wytwarzają nadtlenek wodoru, który hamuje rozwój innych patogenów w organizmie, a te nie mają enzymów, które pozwalałyby im na rozkład nadtlenku wodoru, przez co giną.

Dzięki produkcji kwasów organicznych bakterie probiotyczne dbają o utrzymanie prawidłowego pH w żołądku, co przekłada się na optymalne trawienie. Szczepy te pomagają również w syntezie przeciwciał. 

Ponadto probiotyki sprawdzą się w zwalczaniu biegunki, w szczególności u dzieci i niemowląt. Zarówno w przypadku tzw. biegunek podróżnych, jak i tych wywołanych przez rotawirusy, naturalne probiotyki przyśpieszą leczenie i złagodzą objawy. 

Udowodniono także dobroczynny wpływ ich przyjmowania u osób cierpiących na nietolerancję laktozy. Jej przyczyną jest brak enzymu β-galaktozydazy, która jest produkowana przez niektóre bakterie zawarte w probiotykach. 

Formy przyjmowania probiotyków 

Oprócz domowych probiotyków w postaci żywności, można je także przyjmować w formie suplementów diety. Probiotyki farmaceutyczne różnią się między sobą przede wszystkim składem poszczególnych szczepów bakterii, które zawierają. W tym przypadku, przed podjęciem decyzji, warto skonsultować swój wybór z lekarzem lub farmaceutą. 

Probiotyczne suplementy występują w formie saszetek, kropel, kapsułek dopochwowych czy cukierków dla dzieci. 

Kiedy postawić na naturalne źródła probiotyków?

Przyjmowanie probiotyków jest szczególnie wskazane dla osób z: 

• biegunką, w tym biegunką podróżnych, 
• zaparciami,
• infekcjami intymnymi, 
• infekcjami dróg moczowych, 
• zespołem jelita nadwrażliwego, 
• chorobą Leśniowskiego-Crohna, 
• hipercholesterolemią, 
• zakażeniem bakterią H. pylori, 
• infekcjami górnych dróg oddechowych, 
• alergiami, 
• ubogą, mało zróżnicowaną dietą, 
• palących papierosy, 
• prowadzących stresujący tryb życia (obniżenie odporności), 
• podczas antybiotykoterapii.

Naturalne probiotyki dla dzieci i dorosłych – jak dobrać? 

Probiotyk probiotykowi nierówny. Nie wszystkie kultury będą jednakowo skuteczne w leczeniu różnych dolegliwości. Poniżej znajdziesz najczęstsze dolegliwości i szczepy, które stosuje się w tych przypadkach:

• biegunka podróżnych – Lactobacillus rhamnosus, 
• biegunka dzieci i niemowląt – Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus reuteri, 
• zapobieganie biegunce poantybiotykowej – Lactobacillus rhamnosus, Saccharomyces boulardii, Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus bulgaricus, 
• atopowe zapalenie skóry u dzieci – Lactobacillus rhamnosus, 
• zespół jelita drażliwego – Latobacillus acidophilus, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium longum, Bifidobacterium infantis, Streptococcus thermophilus, Bifidobacterium infantis, Lactobacillus rhamnosus.

Jakie dawki probiotyków należy przyjmować? 

Jeśli chodzi o naturalne probiotyki występujące w pożywieniu, nie ma określonej dawki – nie da się ich ,,przedawkować”, więc warto sięgać po nie jak najczęściej. Z kolei w przypadku probiotyków farmaceutycznych w postaci tabletek zawsze należy stosować się do instrukcji znajdującej się na ulotce dołączonej do opakowania. 

Probiotyk przy antybiotyku 

Antybiotyki mają to do siebie, że niszczą drobnoustroje. W przypadku antybiotykoterapii trwającej zwykle 7-14 dni, zabijane zostają drobnoustroje nie tylko te chorobotwórcze. Zniszczone mogą zostać również kultury bakterii probiotycznych znajdujących się w naszych jelitach.

Z tego względu, aby odbudować prawidłową barierę ochronną jelit, podczas kuracji antybiotykowej należy zawsze przyjmować probiotyki. W ten sposób zapobiegniesz spadkowi odporności, który towarzyszy przyjmowaniu leku.  

Warto zaznaczyć, że nie powinno się przyjmować antybiotyku jednocześnie z probiotykiem; pomiędzy podaniem obu preparatów należy zachować odstęp 1-2 godzin. 

W przypadku antybiotykoterapii spożywanie domowych, naturalnych probiotyków może okazać się niewystarczające; warto je wtedy połączyć z suplementami diety. 

Probiotyk dla niemowląt i dzieci – jaki produkt wybrać? 

Probiotyki jak najbardziej są odpowiednie także dla dzieci. Pomagają one w rozwinięciu prawidłowej mikroflory układu pokarmowego malucha. 

W przypadku noworodków urodzonych poprzez cesarskie cięcie zaleca się podawanie probiotyków z powodu braku kontaktu dziecka z florą bakteryjną w drogach rodnych matki. Probiotyki dla noworodków zwykle mają formę kropelek. 

Jeśli chodzi zaś o niemowlaki, można podawać preparaty w szczególności, gdy u dziecka występuje atopowe zapalenie skóry, częste kolki czy problemy żołądkowe. 

Probiotyki ginekologiczne i dla kobiet w ciąży – czy warto je brać? 

Probiotyki ginekologiczne występują w formie kapsułek dopochwowych albo w formie doustnej. Czy warto je brać? Zawierają one wyselekcjonowane szczepy bakterii, które występują naturalnie w pochwie. Pomagają w pozbyciu się problemu nawracających infekcji intymnych i zakażeń, dlatego można je przyjmować profilaktycznie. Są one także często stosowane pomocniczo przy leczeniu infekcji grzybiczych pochwy. 

Probiotyki dopochwowe są stosowane bezpośrednio do waginy. Zwykle zaleca się ich aplikację na noc, tak, aby produkt dobrze się wchłonął. Tego typu probiotyki działają miejscowo i sprawdzają się w momencie, gdy infekcja dopiero się rozwija, pomagając ją zahamować. 

Na rynku są dostępne także probiotyczne podpaski i tampony, które pomagają w utrzymaniu prawidłowego pH podczas menstruacji. 

Kiedy stosować probiotyk ginekologiczny? 

Oprócz zażywania profilaktycznego probiotyk ginekologiczny należy brać w sytuacji, gdy występują: 

• świąd i pieczenie miejsc intymnych, 
• ból przy oddawaniu moczu lub podczas stosunku, 
• upławy, 
• infekcje intymne, 
• podczas menopauzy, 
• po okresie połogu. 

Jeśli chodzi o doustny probiotyk ginekologiczny, zaleca się jego stosowanie po zabiegu łyżeczkowania macicy czy zabiegach związanych z usuwaniem zmian na jajnikach lub w drogach rodnych. Tego typu preparat jest także idealny dla kobiet po porodzie, którym stosowanie produktu dopochwowego sprawia ból czy dyskomfort. 

Probiotyki dla kobiet w ciąży 

Każda kobieta będąca w ciąży powinna zażywać probiotyki. Dzięki temu uniknie nieprzyjemnych infekcji intymnych, na które jest szczególnie narażona w tym okresie. 

Zwiększona częstotliwość występowania zakażeń intymnych podczas ciąży wynika ze zmian hormonalnych, podwyższonego stężenia glikogenu, rozluźnienia śluzówki pochwy oraz utrudnionej higieny. 

Probiotyki przyjmowane w ciąży chronią także przed rozwojem cukrzycy ciążowej. Nieregulowana cukrzyca ciążowa może spowodować hipoglikemię i hipokalcemię dziecka. Probiotyki wpływają pozytywnie na wrażliwość insulinową, co obniża stężenie insuliny i glukozy na czczo, regulując metabolizm. 

Jak probiotyki ciążowe wpływają na dziecko? 

Dowiedziono, że stosowanie podczas ciąży probiotyków zawierających szczepy S. Thermophilus, Bifidobacterium oraz Lactobacillus, zmniejsza ryzyko zachorowania dziecka na martwicze zapalenie jelit. Probiotyki mogą także ograniczyć wystąpienie u dziecka egzemy oraz zapalenia błon śluzowych w pierwszych miesiącach życia.  

Pozytywny wpływ na dziecko ma również przyjmowanie probiotyków podczas karmienia piersią. Mleko matki zawiera dużo pożytecznych bakterii, w tym bakterii kwasu mlekowego, co pomoże w budowaniu odporności dziecka i rozwoju jego układu odpornościowego. Probiotyk zażywany podczas karmienia piersią zwiększy ilość pałeczek bakterii kwasu mlekowego w mleku matki.