Zapisz się do newslettera i odbierz do 15 zł rabatu na zakupy! < zobacz >
Darmowa dostawa od 50,00 zł

Mak niebieski – czy jest zdrową przekąską? Czy można uprawiać kwiaty?

2022-11-01
Mak niebieski – czy jest zdrową przekąską? Czy można uprawiać kwiaty?

Mak niebieski jest składnikiem znanym w polskiej kuchni od wieków. Najczęściej gości na naszych stołach w okresie świątecznym. Cenimy go za wyjątkowy smak i niską cenę, choć to nie wszystko, co ma on nam do zaoferowania. Mak to źródło niezbędnych składników odżywczych i minerałów, dlatego warto bliżej mu się przyjrzeć. Co zawiera mak niebieski i czy jest bezpieczny dla zdrowia? Jak należy go przyrządzać? Podpowiadamy!

Odmiany maku

Mak to roślina należąca do rodziny makowatych. Zadomowiła się on na terenach Eurazji, Afryki i Ameryki Północnej. Choć na oko rośliny maku wyglądają bardzo podobne, jego gatunków znajdziemy niemal 100, a każdy z nich cechują odmienne wartości odżywcze i zróżnicowana morfologia. Maki mogą występować jako rośliny jednoroczne, dwuletnie lub byliny. Jednymi z najbardziej popularnych odmian maku są:

  • mak lekarski (Papaver somniferum L.) – jednoroczna odmiana o żywoczerwonej barwie; może sięgać nawet 1,5 m wysokości;
  • mak polny (Papaver rhoeas L.) – kwitnie corocznie; to odmiana licznie zasiedlająca polskie łąki w okresie od maja do sierpnia; dorasta do 90 cm wysokości;
  • mak alpejski (Papaver alpinum L.) – jest rośliną wieloletnią o białym lub żółtym umaszczeniu; osiąga 20-30 cm; rośnie wysoko w górach; często spotykany w Karpatach Zachodnich, rzadziej w Tatrach;
  • mak piaskowy (Papaver argemone L.) – występuje pospolicie na terenie Polski; roślina jednoroczna, która dobrze czuje się na piaszczystych, umiarkowanych glebach; przybiera od 10 do 30 cm wzrostu.

Gdzie znajdziemy mak niebieski?  

Najbliżej nam znany i chętnie wykorzystywany w kuchni polskiej – mak niebieski (lub europejski), to jedna z odmian maku lekarskiego, który inaczej nazywany jest też ogrodowym. Poza odmianą niebieską znajdziemy też białą oraz szarą. Nazewnictwo to odpowiada barwie ich nasion. To właśnie one są tutaj kluczowe, ponieważ znajdują swoje zastosowanie w przemyśle spożywczym.

Nasiona maku pozyskuje się z przejrzałych lub wysuszonych makówek, czyli kwiatów maku. W Polsce uprawa maku lekarskiego jest zakazana ze względu na wysoką zawartość alkaloidów w mleczku makowym. Znajdziemy tam m.in. morfinę, kodeinę czy papawerynę. 

Chociaż nasiona, które wykorzystywane są w sztuce kulinarnej czy zielarstwie, zawierają jedynie śladowe ilości opiatów, uprawa i zakup maku lekarskiego są regulowane na mocy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Uprawa Papaver Somniferum możliwa jest tylko za specjalną zgodą; odbywa się głównie w celach farmaceutycznych.

Jakie gatunki maku można uprawiać?

W Polsce możemy legalnie uprawiać mak niskomorfinowy, czyli taki o niskiej zawartości morfiny. Przepisy mówią o możliwości hodowli na własne potrzeby, przede wszystkim ozdobne, jednak na obszarze nie większym niż 1 ha rocznie. Możemy również wykorzystywać jego nasiona w celach nasiennictwa lub na rynku spożywczym.

Na tacy wyłożonej pergaminem leżą dwie duże chałki posypane nasionami: makiem, słonecznikiem i sezamem.

Właściwości maku – czy mak jest zdrowy?

Właściwości maku mogą nas zaskoczyć. Z przyjemnością sięgamy po niego, kiedy nadchodzi okres świąteczny, jednak niewielu zdaje sobie sprawę z jego dobroczynnego działania. Te drobne, niebieskie lub białe ziarenka noszą w sobie skarbnicę minerałów. Witaminy A, C, D i E, kwas foliowy, wapń, cynk, żelazo, selen. Mak można śmiało nazwać wielozadaniowym i potrzebnym, bo taka kompozycja witamin i minerałów przyda się właściwie każdemu z nas. Co jeszcze kryje w sobie mak i na co pomaga?

Buduje mięśnie 

Po pierwsze mak zawiera dużą ilość białka. Jak wiemy, białko jest podstawowym budulcem naszego organizmu i masy mięśniowej. Osoby aktywne fizycznie mogą zatem zwrócić uwagę na ziarenka maku. Dostarczają one nie tylko niezbędnych aminokwasów, ale i kalorii. W 100 g maku znajdziemy ponad 500 kcal! Może on być więc wykorzystywany do dopełnienia dziennego zapotrzebowania kalorycznego. 

Działa uspokajająco

Mak niebieski to niskomorfinowa odmiana, a więc zawartość alkaloidów jest w nim śladowa i bezpieczna dla naszego organizmu. Działanie uspokajające maku nie wynika jednak tylko z zawartości morfiny czy kodeiny. Na łagodzenie objawów stresu i napięcia wpływają witaminy z grupy B. Szczególnie ważna jest tutaj witamina B2 (ryboflawina), ale nie mniejsze znaczenie ma magnez, który również występuje w nasionach. Niweluje on oznaki zmęczenia i poprawia samopoczucie.

Usprawnia pracę mózgu

W ziarnach maku znajdziemy olej makowy, który jest bogatym źródłem kwasu omega-6, a także mniejszej ilości omega-3. Zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych pozytywnie wpływa na pracę naszego mózgu. Oddziałują one korzystnie na procesy poznawcze. Mogą poprawiać pamięć i koncentrację, a zatem kawałek ciasta z makiem do nauki na pewno nikomu nie zaszkodzi. Wręcz przeciwnie! Pamietajmy tylko, aby zaopatrzyć się również w produkty zawierające większe ilości kwasu omega-3. Proporcje są tutaj bardzo istotne.

Wspomaga układ sercowo-naczyniowy

Olej makowy to także skarbnica kwasu oleinowego. Jednonienasycone kwasy omega-9 są swoistym remedium na wysoki poziom tzw. złego cholesterolu – LDL. Zmniejszają również frakcję trójglicerydów. Poprawa profilu lipidowego niweluje ryzyko pojawienia się blaszki miażdzycowej i innych chorób układu sercowo-naczyniowego. Jeśli więc w naszej rodzinie pojawia się miażdżyca, a nasz lipidogram nie wygląda najlepiej, warto zaopatrzyć się w olej z maku. Żelazo minimalizuje także ryzyko anemii.

Przeciwdziała chorobom cywilizacyjnym

Cukrzyca typu II czy choroby autoimmunologiczne nazywamy dziś chorobami cywilizacyjnymi. Występują coraz częściej i zastanawiamy się, jak możemy im zapobiec. Okazuje się, że najczęstszą przyczyną pojawienia się chorób metabolicznych są złe nawyki żywieniowe.

Nie pomaga nam coraz większa ilość produktów przetworzonych na półkach sklepowych. To właśnie one w dużej mierze odpowiadają za pogarszanie się stanu naszego zdrowia. 

Olej zawarty w maku działa przeciwzapalnie. Zawiera też tokotrienole, czyli przeciwutleniacze, które pomagają pozbyć się produktów ubocznych przemian metabolicznych – wolnych rodników. 

Ułatwia trawienie i odchudzanie

Mak zawiera błonnik pokarmowy, który wspomaga perystaltykę jelit i ułatwia wypróżnianie. Będzie zatem pomocny, jeśli dokuczają nam kłopoty z zaparciami czy niestrawność. Mało tego, błonnik reguluje poziom glikemii we krwi. A co za tym idzie, czujemy się bardziej syci i nie dokucza nam "wilczy" głód. Może to znacząco ułatwić proces odchudzania lub pomóc utrzymać prawidłową masę ciała. Musimy jednak pamiętać, że mak jest bardzo kalorycznym produktem, więc nie powinniśmy zajadać się nim każdego dnia. 

Jak stosować mak niebieski?

Mak niebieski lub mak biały często spotykamy w słodkich wyrobach ciastkarskich (biały to składnik tradycyjnych rogalików marcińskich). Najpopularniejszy jest w formie masy makowej, nie zaś surowych nasion. W formie nieprzetworzonej znajdziemy go jako dodatek, np. pod postacią posypki na pieczywie (często łączony jest z sezamem). Mało kto decyduje się na jedzenie surowych ziarenek maku na co dzień, choć nie jest to forma zakazana. Możemy stosować go do sałatek czy mięs. Jeśli zależy nam na wykorzystaniu cennych składników odżywczych, jakie zawierają ziarna maku, wystarczy jedna łyżeczka dziennie.

Musimy wiedzieć, że mak w postaci surowych ziaren może dawać gorzki posmak. Co możemy zrobić, żeby nie był gorzki? Zanim dodamy go do naszych potraw, warto rozważyć delikatne podprażenie go na patelni lub rozdrobnienie w moździerzu. Takie zabiegi pozwolą uwydatnić walory smakowe maku, niwelując nieprzyjemną gorycz.

Jeśli zaś zechcemy dodać mak do makowca, najlepszą opcją będzie sparzenie go. Tak przygotowane ziarenka będą apetyczne i z pewnością nie zepsują naszego ciasta.

Na talerzyku leżą dwa kawałki świeżej rolady makowej  posypanej cukrem pudrem. 

Jak sparzyć mak?

Parzenie maku nie jest trudne ani czasochłonne. Wystarczy trzymać się kilku kroków:

  1. Opłucz mak pod zimną bieżącą wodą.
  2. Umieść go w garnku i zalej wrzątkiem, zachowując proporcje: 2 szklanki wody na 1 szklankę maku.
  3. Całość gotuj na małym ogniu przez maksymalnie 30 minut.
  4. Ugotowany mak odcedź i odczekaj do wystygnięcia. 

Jak przygotować masę makową?

Najbardziej popularną i lubianą formą maku niebieskiego jest masa makowa. Chętnie dodajemy ją do dań świątecznych, w tym uwielbianej kutii czy klusek. Możemy kupić ją już gotową do spożycia, jednak warto przygotować ją samodzielnie. Domowy wyrób na pewno będzie znacznie lepszą opcją, choćby ze względu na to, że do gotowych produktów często dodawane są duże ilości cukru, a także innych, zbędnych składników. Taka pasta makowa jest bardzo łatwa w przygotowaniu.

Po sparzeniu, odsączeniu i ostygnięciu maku, możemy przystąpić do mielenia. Ziarenka wrzucamy stopniowo do maszynki, np. do mielenia mięsa, używając do tego nakładki o drobnych oczkach. Całość mielimy jedno lub dwukrotnie, w zależności od tego, jakiego efektu oczekujemy. Jeśli nie mamy maszynki do mielenia mięsa, możemy wykorzystać do tego blender lub thermomix.

Kiedy mak jest już gotowy, przekładamy go do większego garnka. Następnie dorzucamy 3-4 łyżki miodu oraz cukru, łyżkę masła i bakalie. Najlepiej sprawdzą się posiekane orzechy włoskie, rodzynki i kandyzowana skórka pomarańczy. Możemy dodać również aromat rumowy lub alkohol, jeśli lubimy takie połączenia smakowe.

Całość podgrzewamy do rozpuszczenia się masła i gotowe. Ostudzony produkt przechowujemy w lodówce do 5 dni. Możemy ją także zamrozić, co przedłuży jej trwałość. 

Czy mak może zaszkodzić?

Mak jest produktem wysokokalorycznym, a oprócz tego bardzo często dodaje się go do wypieków, w tym ciast i drożdżówek. Wszystko to sprawia, że staje się on przetworzoną, słodką bombą kaloryczną. Oczywiście nie oznacza to, że nie możemy sięgać po takie wyroby, jednak warto zachować umiar. Nie tylko, jeśli jesteśmy na diecie, ale również w razie problemów trawiennych. Słodkie, tłuste produkty z masą makową są ciężkostrawne.

Pamiętajmy, że mak może wchodzić w interakcje z lekami. Szczególnie uwzględnia się tutaj leki na nadciśnienie. Kawałek ciasta z pewnością nikomu z nas nie zaszkodzi, jednak jeśli zechcemy suplementować olej makowy i na stałe przyjmujemy leki, skonsultujmy to z lekarzem. 

Przyjmowanie nasion maku w dużej ilości może powodować działanie psychoaktywne, dlatego nie jest on zalecany kobietom w ciąży i dzieciom poniżej 2. roku życia. 

Pokaż więcej wpisów z Listopad 2022

Polecane

Mak ziarno 400 g

Mak ziarno 400 g

9,99 zł brutto/1szt.
Mak niebieski bio 200 g

Mak niebieski bio 200 g

12,00 zł brutto/1szt.
Mak niebieski bio 400 g

Mak niebieski bio 400 g

19,00 zł brutto/1szt.
pixel